Sarımsak yetiştiriciliği fazla şekilde merak edilen üretimlerde ilk sıralarda gelmektedir. Hayatımızda yemeklik ve ilaç olarak kullanımı yapılan sarımsak, geçmiş zamanlarda bilinmekte olan ve evlerde az miktarda olsa da devamlı şekilde tüketilen bir sebze türüdür. Batı Asya’dan geldiği biline sarımsak oldukça eski kültür bitkileri arasında bulunmaktadır. Sert bir kokuya sahip olan sarımsak tıbbi açıdan da önemlidir. İştah açıcı özelliğinden dolayı ilk sırada etli yiyeceklerin yanı sıra birden fazla yiyecekler içerisinde tüketilmektedir. Pastırma ve sucuk üretimi için vazgeçilmez bir seçimdir. Yiyecekler içerisine bir çeşni kazandıran sarımsak 100 gramda 63.8 oranında su, 28.2 gram karbonhidrat, 0.2 gram yağ ve 0.1 gram ise selülöz bulunmaktadır. A, Bj, C ve Niasin besinleri açısından zengin olan sarımsak kalori değeri ise 140’tır. Tıp bakımından faydalı sindirimi kolaylaştıran yağlar içermektedir. Solunum sistemini kokusu özelliği sayesinde temizleyen sarımsak, yüksek tansiyona karşı oldukça iyi gelmektedir. Sindirim sistemine ise fayda sağladığı gibi damar şişkinliklerini de iyileştirdiği kabul edilmektedir. Güne bir diş sarımsak yutularak başlanması durumunda cildin korunmasını ve ömrü uzatmış olduğu öne sürülmektedir.
Sarımsak yetiştiriciliği sebzenin de çok hoşlandığı ılımlı havalar tercih edilerek yapılmalıdır. Sıcaklık derecesi 15 ile 20 arasında olmalıdır. Sarımsaklar için çiçeklenme dönemi ise 15 ile 20 derece sıcaklık arasında olmaktadır. Ancak bu çiçekler tohum bağlamamaktadır. Bitkideki yeşil aksam 15 derece üzerinde görülen sıcaklarda gelişimin yavaşlamasına neden olmaktadır. Sarımsak diş haline geldiğinde eksi 10 dereceye kadar dayanabilmektedir. Bitki haline geldiğinde ise en fazla eksi 4 dereceye kadar zarar görmemektedir. Sıcaklığın düşük seviyede uzun süre devam etmesi durumunda ise hemen donma başlamaktadır. Uzun günler süresince çiçeklenmekte olan bir bitki özelliğine sahiptir. İlerleyen süreçte dumura uğramakta olan çiçeklerin fazla olması ise pek tercih edilmez. Çiçeklenme az miktarda olması durumunda dişteki verimliliği artırmaktadır. Sıcaklık biraz yüksek seviyede bulunması ve sulama az şekilde yapılması ya da hiç yapmaması gibi işlevlerin yanı sıra yeterli düzeyde gübrenin verilmesi gerekmektedir. Söz konusu sıcaklık açısından ülkemiz ise uygundur. Su kontrollü bir şekilde verilmesi halinde ve gübrelemenin de üreticiler tarafından bilinmesi son derece önemlidir.
Tüm bunların yanı sıra sarımsak için seçilecek toprak da önemlidir. Oldukça ağırlığa sahip killi ve suyu tutan topraklarda başların güzel bir şekilde teşekkül ettiği söylenemez. Toprak içerisinde bir miktar organik maddeyi istemiş olsa da, organik olan gübrelerden pek hoşlanmamaktadır. Bundan dolayı çiftlik gübresinin bir önceki ürüne atılması durumunda daha iyi sonuç elde edilmektedir. Sarımsak tarafından tercih edilen topraklar ise az miktarda humus ile ihtiva etmiş kumlu tınlı topraklardır. Buradaki toprakta bulunan asit ise nötr olmalıdır.
Sarımsak Ekimi ve Dikimi
Sarımsak yetiştiriciliği sadece dişler ile yapılabilmektedir. Üretim esnasında kullanım görecek dişler ise belirli bir büyüklüğe sahip olması gerekmektedir. Çok büyük olan dişler çabuk şekilde çiçek sapı üretmektedir. Zayıf ve küçük olan dişler ise verimin düşük olmasına neden olmaktadır.
Sarımsak dikimi tek sıra olacak şekilde her bir sıranın arası ise 20 ila 40 santim olmalıdır. 5-10 santimlik bir sıra mesafesi düzeni uygulanmaktadır. Tek sıralı yanı sıra çok sıralı da dikilebilmektedir. Çok sıralı dikim yapılacağında 120 ile 150 santim genişliğe sahip tahtalarda 10 santime 10 santim mesafeler ile dikimi gerçekleştirilir. Çok sıralı dikim yapılması durumunda dekardan daha çok ürün alınmaktadır. Bir dekar yere göre büyük diş kullanılması durumunda tek sıra için 55-60 kilogram, çok sıra içinde 75-90 kilogram diş hesaplaması yapılmaktadır. Dişlerin dizimi ise tek tek ve yukarıya sivri kısmı gelecek şekilde yapılmalıdır. Dikimdeki tercih edilecek derinlik ise 3-4 santim olmalıdır. Sarımsak ekibi sırasında baş sarımsak ufak birimlere ayrılarak elde edilecek dişlerden fayda sağlanılmaktadır. Sarımsak ekimi yapılacak toprak iyice hazırlanarak, gübre verilmesi ve tavalara ayrılması istenmektedir. Böylelikle tohumlar 6 ila 10 santim aralıklar ile 25 ile 35 santim uzaklığa ekimi yapılması mümkün bir hale gelir. Bahçeler içerisinde ise daha sınırlı olacak ölçülerde kalınmalıdır. Ekilecek sarımsaktaki kuyruk gelişmesini kısarak, baş teşekkülüne güç kazandırmak açısından kuyruk sağlarının devrilmesi iyi gelecektir. Taze sarımsak ekimini takip eden 1-2 ay gibi bir sonrasında hasat edilebilmektedir. Kuru sarımsak 5’li şekilde sapların birbiri ile örülmesi ile serin yerde askıya alınarak muhafaza edilmelidir. Ülkemizde genel olarak kıraçta yetiştiricilik yapılmasından dolayı yalnızca yağmur suyundan fayda sağlanmaktadır. Bu durum karşısında 2-3 çapa yapılması yeterli gelmektedir. Sulu şartlar karşısında ise her sulamanın ardından çapa yapılmalıdır. Kuru sarımsak yetiştiriciliği yapılacağı sırada tarladaki arpacık yetiştirilmesinin yapılışındaki gibi hazırlığının gerçekleştirilmesi gerekir. Tarla içerisine 8 m büyüklüğüne sahip tahtalara ayrılarak 20-30 santimlik çizgiler çekilmektedir. Bu çizgilerin üzerine ise diş sarımsakların sivri uçlarının yukarı bakacak şekilde dikimi gerçekleştirilir. Dikimin yapılmasından sonra ise bir miktar gübre serpiştirilir. Dikim işi ise Şubat ile Mayıs ayları arasında yapılabilmektedir. Dönüm başına 50 kg tohumluk sarımsak yeterli gelmektedir.
Sarım Dönüm Başına Verimi
Sarımsak yetiştiriciliği için dikimin yapılmasından sonra çimlenmeye başlayan 10 santim boyuna ulaşan sarımsaklar için çapa yapılması gerekir. Sonraki süreçte ikinci çapada uygulanabilir. Burada asıl önemli şey yabancı otlar arasında yaşanacak boğulmanın önüne geçilmesidir. Tekmeleme de uygulanabilmektedir. Yaprak kısımları sararmaya başlamış olan sarımsaklar artık hasat zamanına yaklaşıyor demektir. Baş kısımlarının iyi bir şekilde teşekkül edebilmesi açısından aynı baş soğanlardaki gibi bitkideki yapraklar üzerinde bir boş fıçı gezdirilerek ya da üzerinde ayaklar ile gezilmelidir. Bu uygulamayı ise hasat zamanında 2-3 hafta süreyle uygulamak gerekmektedir. Sarımsaklar söküleceği zaman ise bel ya da çapa kullanılmaktadır. Diğer yandan makine ile de söküm yapılabilmektedir. Sökülmüş sarımsaklar birkaç gün toprağın üzerinde ya da bir sergide kurutulmalıdır. Kışlık sarımsaklar sap kısımlarından örülmesi ya da dizi haline getirilerek bağlanması iyi olmaktadır. Dönüm başına 500 ila 1200 kilogram arasında verim alınabilen sarımsak kârlı bir tarım dalı olarak görülebilmektedir. Oldukça uygun şartların sağlanması durumunda dekar başına 700 ile 1200 kilogram arasında kuru baş sarımsak alınabilmektedir.
Sarımsak Ne Zaman Ekilir?
Sarımsak yetiştiriciliği yapılabilmesi için mevcut gerçekleştirilecek ekim süreci bölgeden bölgeye farklılık göstermektedir. Bundan dolayı İç Anadolu bölgesinde sarımsak için ekimin Ağustos ayının sonunda başlayarak Mart ayına kadar devam eden süreçte uygulanabilmektedir. Kuzey bölgelerde yapılacak ekim ise Eylül, Ekim ve mevcut hava şartlarının değerlendirilmesi ile Kasım ayında yapılabilmektedir. Kuzey bölgelerinde ikinci ekim dönemi olarak ise hava koşullarını göz önünde bulundurulması ile Şubat, Mart ve Nisan ayının ilk haftasına dek sarımsak ekibi yapılabilmektedir.
Sarımsak Yetiştiriciliği Devlet Desteği
Sarımsak yetiştiriciliği kapsamında devlet tarafından destek sağlanarak üretimde doğallığını yitiren bitki için yeniden önem kazanması için adım atılmaktadır. Tüm dünya ülkelerinde olduğu gibi ülkemiz sınırları içerisinde de yetiştiricilik oldukça ön plana çıkmaktadır. Doğal yaşantının giderek önem kazanmaya başladığı günümüzde doğallığından uzaklaşmamış olan bitkilerin yetiştirilmesi kapsamında teşvikler ile desteklenmektedir. Bu durumda girişimcilik desteği alarak sarımsak yetiştiriciliği yapmak birçok insan için çok cazip gelmektedir. Yetiştiricilik yapmak isteyen herkese devlet kredisi imkanı tanınmaktadır.
Tıbbi ve aromatik bitki yetiştiriciliği kapsamında girişimde bulunmayı düşünenler için sağlanan kredi desteği 3 farklı grupta değerlendirilmektedir. Organik Tarım, Tarım Danışma Desteği ve İyi tarım olarak girişimcilere destek verilmektedir.
Organik Tarım yetiştiriciliği girişimcilik desteğinde ikinci grupta yer alan sarımsak için dekar başında 70 TL finansman desteği sunulmaktadır. Tarım Danışma Desteği ile birlikte 35 bin TL destek verilmektedir. Son olarak İyi Tarım girişimcilik desteğinde ise dekar başına tam olarak 100 TL finansman desteği verilmektedir. Tüm bu desteklerin yanı sıra üreticiye sertifika da verilmektedir.
Sarımsak Hasadı Ne Zaman Yapılır?
Taze sarımsak ekimi yapılmış ise 1-2 ay sonrasında hasat edilmeye başlanabilir. Kuru sarımsak için ise 4-5’Li şekilde saplarından örülmesi ile askıda muhafaza edilmelidir. Aynı zamanda başların olgunluğu göz önünde bulundurularak da değişkenlik gösterebilmektedir. Mesela yeşil sarımsaklar için en erken olarak Şubat ayının sonunda en geç olarak ise Haziran aynın başlarında hasat edilmesi uygundur. Kuru başlar ile olgun ise en erken süre olarak Mayıs sonunda ve Haziran başında, geç olarak ise Temmuz aynı sonu ve Ağustos ayı başında hasat edilmektedir. Sarımsakta sık başlı olanlar seyrek başlılara göre daha rahat şekilde hasat edilebilme özelliğine sahiptir. Toprağın içerisinde baş oluşturmuş olan sarımsaklar ise el ile çekilerek, çapa yardımıyla da çıkarılır. Hasat öncesinde ise sarımsak sapları yatırılmaktadır. Böylelikle dişlerin daha çok olgunlaşması sağlanacaktır. Sapların iyice kurumasından sonra güneşli ve kuru bir havada hasat uygulanır. Ürünler hasat edilmesinden sonra 4-5 gün tarlara kuruması için bırakılır. Yağışlı olan bölgelerden hasat edilecek olan ürünler ise kapalı bir alana serilmesi sonrasında kurutulmaya bırakılır. Sarımsaklar kurumasından sonra pazarlama için hazırlanır. Üç farklı şekilde pazarlaması gerçekleştirilen sarımsak için ilk yöntem saplar ile köklerin kesilerek baş kısımlarının dökme şeklinde naylon roba ile kasalar içerisine alınarak 5, 10, 25 ve 50 kilogram miktarlar üzerinden satışa sunulmasıdır. İkinci şekilde ise kökleri kesilen 10 ila 15 adet sarımsak sap kısımlarından birbiri ile bağlanması ile demet halinde sunulmasıdır. Son olarak üçün yöntem ise 20 ile 30 başın bir arada tutulması ile örgü uygulanmasıdır.
Sarımsak Faydaları
Sarımsak üreticiliği yapılmasına gerekli olan yanıtı bulduktan sonra birde faydalarına göz atacak olur isek birden fazla sağlığa karşı vücudu koruma altına alan bir besin kaynağı olduğu görülmektedir. Tüketilecek olan sarımsak saç ile tırnakların sağlığını koruyarak, kanser, cilt sağlığı, kalp ve damar hastalıkları, kilo kontrolü, kronik hastalıklar ve diyabet gibi birçok açıdan fayda sağlayacak bir besindir. Söz konusu faydalardan alabilmek adına pişirilen yemeklerde tercih edilmesinin yanı sıra çaylarda tüketilebilmektedir. Vitamin kaybının önlenebilmesi bakımından ise taze şekilde tüketimi yapılmalıdır. Besinler arasında mucize olarak da tanımlanabilen sarımsak, saçlara da fayda sağlamaktadır. Vitamin ve mineral bakımından zengin olmasından dolayı saçlarda güçlülük kazandırdığı gibi parlak ve canlı bir görünüme sahip olur. Kan dolaşımını hızlandırarak saç köklerini güçlendirmektedir. Böylelikle saç dökülmesine önleyici bir etkili besin kaynağı olarak bilinir. Taze ya da yemeklerde tüketimi yapılmasının yanında saçlara bakım olarak uygulanması açısından uygun konumdadır. Özellikle yıpranmış saçlar ve dökülmesi bakımından şikayetçi olanlar açısından tüketilmesi uygundur. Birçok kişi sert kokusundan ötürü sarımsak ile bakım yapılması fikrine pek sıcak bakmayabilir. Ancak faydalarını göz önünde bulundurunca durum pekte öyle düşünüldüğü gibi görülmemektedir.
